Droga do paktu o nieagresji cz. 5

Część I
Część II
Część III
Część IV

23 sierpnia 1939 r. wreszcie dochodzi do wizyty Ribbentropa w Moskwie. Ustalenia idą sprawnie. W trakcie wieczornych negocjacji w sprawie podziału stref wpływów w Europie Środkowo-Wschodniej pojawia się pewien problem, który Ribbentrop rozwiązuje przy pomocy pilnego telegramu do Berlina: 

Proszę o natychmiastowe przekazanie Fuhrerowi, że pierwsze trzygodzinne spotkanie ze Stalinem i Mołotowem przed chwilą zakończyło się. W trakcie uzgadniania, które odbywało się dosłownie w naszym duchu, okazało się, że ostatnią przeszkodą w ostatecznym rozwiązaniu jest żądanie Rosjan, aby przyznać im porty Lipawa (Liepaja) i Windawa (Ventspils) wchodzące w ich strefę wpływów. Będę wdzięczny za potwierdzenie do godziny 20 czasu niemieckiego zgody Fuhrera. Podpisanie tajnego protokółu o wzajemnym rozgraniczeniu stref wpływów w całej strefie wschodniej, na które zgodziłem się, jest uzgadniane. Ribbentrop (1)

Na telefonogram z kancelarii Ministerstwa Spraw Zagranicznych Rzeszy do ambasady niemieckiej w Moskwie nie trzeba było długo czekać:

Odpowiedź: tak, zgadzam się. Kordt (1)

 Jacek Kaczmarski - Ballada wrześniowa

Pakt o nieagresji, wraz z tajnym protokołem, został podpisany. Jego tajny charakter nie na długo pozostał w ukryciu. Już następnego dnia, czyli 24 sierpnia 1939 r., ambasador Stanów Zjednoczonych w Moskwie Laurence Steinhardt wysłał następujący telegram do Waszyngtonu:

(szary szyfr). Powołując się na 464 z 24 sierpnia godz. 9.00. Tekst traktatu był dziś ogłoszony w sowieckiej prasie i jest zgodny z zarysem przesłanym w wyżej wymienionym telegramie z dodatkiem wstępu, stwierdzającego, iż obecny traktat opiera się na sowiecko-niemieckim traktacie z kwietnia 1926. Ponieważ prasa niewątpliwie poda pełny tekst, nie będę go telegrafował (koniec szarego szyfru).

Ściśle poufne. Zostałem poinformowany w ścisłym zaufaniu, że osiągnięto wczoraj wieczorem pełne „porozumienie” między rządami sowieckim a niemieckim odnośnie do spraw terytorialnych w Europie Wschodniej, w wyniku którego Estonia, Łotwa, wschodnia Polska i Besarabia są uznane za sferę żywotnych interesów sowieckich. Mój informator dodaje, że artykuł czwarty, który zabrania każdemu z kontrahentów przystępowania do jakiejkolwiek grupy mocarstw skierowanej przeciw drugiemu, wyklucza nie tylko przyłączenie się Sowietów do sojuszu anglo-francuskiego, ale również jakąkolwiek kolaborację niemiecko-japońską. Poinformowano mnie, że rokowania były prowadzone osobiście przez Stalina, który nie ukrywał przed Ribbentropem, iż był od dawna za zbliżeniem sowiecko-niemieckim. Po zawarciu traktatu Stalin wypił toast za Hitlera i za "wznowienie tradycyjnej przyjaźni niemiecko-rosyjskiej". Poinformowano mnie, że w wyniku dyskusji odnośnie do spraw terytorialnych, dotyczących krajów położonych między Niemcami a Związkiem Sowieckim, osiągnięto milczącą zgodę, iż Związek Sowiecki otrzyma kompensaty terytorialne, jeśli sobie będzie ich życzył, za zmiany terytorialne, które Niemcy mogą wprowadzić w tych regionach.

Ribbentrop leci z powrotem do Berlina dziś o godz. 14.00. Steinhardt (2)

Informatorem Steinhardta był Hans von Herwath, dyplomata niemiecki, pracownik ambasady niemieckiej w Moskwie i zarazem sekretarz osobisty Friedricha von Schulenburga.

(1) Zmowa. IV rozbiór Polski. Wstęp i oprac. A. L. Szcześniak, Warszawa 1990, s. 122.

(2) P. Wandycz, Telegram ambasadora Steinhardta, "Zeszyty Historyczne" (Paryż) 1988, nr 84, s. 206-207.

Droga do paktu o nieagresji cz. 4

Część I
Część II
Część III

20 sierpnia 1939 r. o godz. 16.35, Ribbentrop przesyła pilny telegram przeznaczony jedynie do rąk własnych ambasadora  Szulenburga. Telegram zawiera list Hitlera do Stalina:

Stalin - zdjęcie carskiej Ochrany (fot. Wikipedia)

Pan Stalin, Moskwa.

1. Szczerze gratuluję podpisania nowego niemiecko-radzieckiego porozumienia handlowego, które jest pierwszym etapem przebudowy stosunków niemiecko-radzieckich.

2. Zawarcie paktu o nieagresji ze Związkiem Radzieckim oznacza dla mnie określenie długoterminowej polityki Niemiec. Dlatego Niemcy powracają do linii politycznej, która była korzystna dla obu państw w ubiegłych stuleciach. W tej sytuacji Rząd Rzeszy postanowił działać zgodnie z takimi daleko idącymi zmianami.

3. Zgadzam się na tekst paktu o nieagresji, który przekazał mi Wasz Minister Spraw Zagranicznych pan Mołotow i uważam za konieczne jak najszybsze wyjaśnienie wszystkich związanych z tym spraw.

4. Jestem przekonany, że dodatkowy protokół, którego życzy sobie Rząd Radziecki, może zostać opracowany w najkrótszym czasie, jeśli odpowiedzialny przedstawiciel Niemiec będzie mógł przybyć do Moskwy w celu przeprowadzenia rozmów. W przeciwnym przypadku Rząd Rzeszy nie wyobraża sobie, w jaki sposób można by było wypracować i uzgodnić dodatkowy protokół.

5. Napięcie między Niemcami i Polską stało się nie do zniesienia. Zachowanie Polski w stosunku do wielkich mocarstw jest takie, że kryzys może wybuchnąć w każdej chwili. Wobec takiej możliwości Niemcy w każdym przypadku mają zamiar bronić interesów państwa przy pomocy wszystkich dostępnych środków.

6. Według mnie byłoby pożyteczne, biorąc pod uwagę zamiary obu krajów - nie tracąc czasu - przystąpić do nowego etapu stosunków między nami. Dlatego też raz jeszcze proponuje przyjęcie mojego Ministra Spraw Zagranicznych we wtorek 22 sierpnia lub najpóźniej w środę 23 sierpnia. Minister Spraw Zagranicznych Rzeszy ma pełne pełnomocnictwo do uzgodnienia i podpisania zarówno paktu o nieagresji, jak też protokółu. Biorąc pod uwagę sytuację międzynarodową Minister Spraw Zagranicznych Rzeszy nie może pozostać w Moskwie więcej niż jeden-dwa dni. Będę wdzięczny za Pańską jak najszybszą odpowiedź.

Adolf Hitler (1)

Następnego dnia Ribbentrop przesyła kolejny telegram do Moskwy:

Pan Ambasador

Proszę, żeby zrobił Pan wszystko, aby wizyta doszła do skutku. Termin jak w telegramie.

Ribbentrop

otrzymany w Moskwie 21 sierpnia 1939 r. - godz. 14.30 (1)

O godz. 15.00 Schulenburg spotyka się z Mołotowem i przekazuje list Hitlera. Reakcja sowiecka jest błyskawiczna. Dwie godziny później ponownie dochodzi do spotkania na którym Mołotow wręcza odpowiedź Stalina na list Hitlera:

Tajne

Bardzo pilne!

Kanclerz Rzeszy Niemieckiej, pan Adolf Hitler

Dziękuję za list.

Mam nadzieję, że niemiecko-sowiecki pakt o nieagresji przyczyni się do poważnej poprawy stosunków politycznych między naszymi krajami.

Narody naszych krajów potrzebują wzajemnych stosunków pokojowych. Zgoda Rządu Niemieckiego na zawarcie paktu o nieagresji stanowi podstawę do zlikwidowania politycznego napięcia i ustanowienia pokoju oraz współpracy między naszymi krajami.

Rząd Sowiecki upoważnił mnie do zakomunikowania Panu, że zgadza się na przyjazd pana von Ribbentropa do Moskwy 23 sierpnia. (2)

Wreszcie mogło nastąpić, długo oczekiwane przez obydwie strony, sfinalizowanie niemiecko-sowieckiego paktu o nieagresji. Ribbentrop otrzymał zaproszenie do Moskwy.

(1) Zmowa. IV rozbiór Polski. Wstęp i oprac. A. L. Szcześniak, Warszawa 1990, s. 118-119

(2) Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939 r. w świetle dokumentów. Red. nauk. E. Kozłowski , t. 1, Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994, s. 81.

ciąg dalszy tutaj...

Droga do paktu o nieagresji cz. 3

Część I
Część II

19 sierpnia 1939 roku o godz. 14.00, w Moskwie dochodzi do kolejnego spotkania pomiędzy Mołotowem a Schulenburgiem. Jak wynika z sowieckiego protokołu ze spotkania stroną nalegającą na zdecydowanie szybszy przebieg negocjacji byli Niemcy:

Hitler i Ribbentrop (fot. Wikipedia)

Schulenburg znowu przepraszał za natarczywość, z jaką dzisiaj domagał się przyjęcia, ale wymagały tego pilne sprawy. Tow. Mołotow zauważa, że gdy sprawy są pilne, to nie należy ich odkładać. Schulenburg uprzedza, że wszystko, co przekazał mu Ribbentrop, odpowiada poglądom Hitlera. (…)

Sprawa paktu o nieagresji przedstawia się jasno i prosto. Zdaniem rządu niemieckiego powinien on składać się z dwóch następujących punktów:

- rząd niemiecki i rząd sowiecki zobowiązują się, że w żadnym wypadku nie będą uciekać się do wojny lub innych sposobów użycia siły;

- układ ten wchodzi w życie natychmiast i obowiązuje bez wypowiedzenia przez 25 lat. (…)

Schulenburg ponownie nalega na przyjazd Ribbentropa, do którego [przyjazdu] również Hitler przywiązuje ogromne znaczenie. Ribbentrop mógłby podpisać protokół, w którym znalazłyby się zarówno wspomniane już zagadnienia, jak i nowe, które mogłyby powstać. Czas ucieka, dodaje Schulenburg. (1)

W dalszej części rozmowy pojawia się temat wątek polski, w którym Schukenburg jawnie informuje Mołotowa, iż w tej sprawie niemieckie przygotowania zostały już zakończone:

Tow. Mołotow pyta, czy dążenie rządu niemieckiego do przyspieszenia obecnych rokowań można wytłumaczyć tym, że rząd niemiecki interesuje się aktualnym stanem stosunków niemiecko-polskich, szczególnie zaś Gdańskiem. Schulenburg odpowiada twierdząco, dodając, że właśnie te zagadnienia stanowią punkt wyjścia w dążeniu do uwzględnienia interesów ZSRR przed wydarzeniami, jakie mają nastąpić.

Schulenburg uważa, że przygotowania, o których mówił Mołotow, zostały już zakończone, i podkreśla, że są oni gotowi wyjść naprzeciw wszystkim życzeniom rządu sowieckiego. (1)

Po zakończonym pierwszym spotkaniu, tego samego dnia dochodzi do drugiego kontaktu Mołotowa z Schulenburgiem. Negocjacje przyspieszają:

O godz. 16.30 tow. Mołotow komunikuje, że przedstawił rządowi treść dzisiejszej rozmowy i że dla ułatwienia pracy przekazuje tekst projektu paktu. Po przeczytaniu tekstu tow. Mołotow informuje, że Ribbentrop mógłby przyjechać do Moskwy w dniach 26-27 sierpnia po opublikowaniu umowy handlowej. (1)

Po godzinie od spotkania z Mołotowem, Schulenburg natychmiast informuje Berlin o przebiegu rozmów a także w sprawie  oczekiwanej wizyty Ribbentropa w Moskwie:

Rząd radziecki zgodził się, aby wizyta w Moskwie Ministra Spraw Zagranicznych Rzeszy odbyła się w tydzień po ogłoszeniu podpisania porozumienia gospodarczego. Mołotow oświadczył, że jeśli podpisanie porozumienia gospodarczego zostanie ogłoszone jutro, to Minister Spraw Zagranicznych Rzeszy może przybyć do Moskwy 26 lub 27 sierpnia.Mołotow wręczył mi projekt paktu o nieagresji.Szczegółowe sprawozdanie z dwóch dzisiejszych rozmów z Mołotowem, a także tekst radzieckiego projektu przekazuję natychmiast telegraficznie. Schulenburg (2)

(1) Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939 r. w świetle dokumentów. Red. nauk. E. Kozłowski , t. 1, Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994, s. 72-74.

(2) Zmowa. IV rozbiór Polski. Wstęp i oprac. A. L. Szcześniak, Warszawa 1990, s. 115.

ciąg dalszy tutaj...

Droga do paktu o nieagresji cz. 2

Część I

17 sierpnia 1939 r. w Moskwie dochodzi do kolejnego spotkania Mołotowa i Schulenburga. Strona sowiecka prezentuje swoje memorandum:

Rząd sowiecki zapoznał się z przekazanym mu 15 sierpnia bieżącego roku przez p. Schulenburga oświadczeniem rządu niemieckiego o jego dążeniu do poważnego polepszenia stosunków politycznych między Niemcami a ZSSR. (…)

Teraz jednak, gdy rząd niemiecki dokonuje zwrotu polityki w kierunku poważnego polepszenia stosunków politycznych z ZSRR, rząd sowiecki może tylko zaakceptować taki zwrot i ze swej strony gotów jest przebudować swoją politykę w duchu poważnego polepszenia stosunków z Niemcami. (…)

Rząd ZSRR uważa, że pierwszym krokiem do takiego polepszenia stosunków między ZSRR a Niemcami powinno być zawarcie porozumienia handlowo-kredytowego.

Rząd ZSRR uważa, że drugim krokiem mogłoby być zawarcie w najbliższym czasie paktu o nieagresji lub potwierdzenie paktu o neutralności z 1926 r., z jednoczesnym przyjęciem specjalnego protokołu, precyzującego zainteresowania umawiających się stron w tych lub innych zagadnieniach polityki zagranicznej, z tym, że ten ostatni będzie stanowił organiczną część paktu. (1)

Wiaczesław Mołotow (fot. Wikipedia) 

Na tym samym spotkaniu Schulenburg prezentuje drugą wersję memorandum niemieckiego, uwzględniającą treść rozmowy z Mołotowem z 15 sierpnia 1939 r.

Przedstawione przez pana przewodniczącego Rady Komisarzy Ludowych ZSRR w ostatniej rozmowie punkty pokrywają się z pragnieniami rządu niemieckiego, to znaczy, że Niemcy gotowe są zawrzeć z ZSRR pakt o nieagresji, przy czym, jeśli rząd ZSRR tego sobie życzy, bez wypowiedzenia na okres 25 lat. Dalej, rząd niemiecki jest gotów udzielić gwarancji państwom nadbałtyckim wspólnie z ZSRR. Wreszcie, odpowiednio do zajmowanej pozycji, Niemcy wyrażają gotowość użycia swych wpływów dla polepszenia stosunków sowiecko-japońskich.

Führer prezentuje punkt widzenia, że - biorąc pod uwagę obecną sytuację i możliwość dojścia w każdej chwili do poważnych wydarzeń (Niemcy nie zamierzają dalej znosić polskich prowokacji) - pożądane byłoby pryncypialne i szybkie wyjaśnienie stosunków niemiecko-sowieckich i ustalenie wspólnego stanowiska wobec aktualnych problemów.

Z tego względu minister spraw zagranicznych Niemiec, pan von Ribbentrop, wyraża gotowość, począwszy od 18 sierpnia, o każdej porze przybyć samolotem do Moskwy z pełnomocnictwami Fiihrera, prowadzić rokowania na temat całokształtu problemów niemiecko-sowieckich i, jeśli zaistnieją odpowiednie warunki, podpisać stosowne układy. (1)

W dalszej części spotkania rozmowy schodzą w kierunku wypracowania podstawowych warunków, jakie musi spełniać nowe porozumienie sowiecko-niemieckie. Już w owym czasie widać wyraźnie, że podstawowe znacznie będzie miał dodatkowy protokół do paktu:  

Schulenburg mówi, że czy będzie to zawarcie nowego paktu o nieagresji, czy potwierdzenie starego układu o neutralności, rzecz może dotyczyć tylko jednego paragrafu. Ale sedno sprawy - jego zdaniem - będzie tkwiło w protokole i dlatego dobrze by było otrzymać od rządu sowieckiego chociażby szkic protokołu. Protokół będzie miał duże znaczenie, podkreśla Schulenburg, gdyż przy jego opracowaniu wypłyną takie zagadnienia jak sprawa gwarancji dla krajów nadbałtyckich i inne.

Tow. Mołotow mówi, że nie dysponował odpowiedzią rządu niemieckiego w kwestii paktu o nieagresji, sprawa którego w ogóle nie była wcześniej podejmowana przez rząd niemiecki. Musi więc dzisiejszą odpowiedź rozważyć. O szczegółach protokołu nie ma na razie mowy. Przy jego opracowywaniu zarówno przez stronę niemiecką, jak i sowiecką będą - nawiasem mówiąc - rozpatrzone zagadnienia poruszone w oświadczeniu niemieckim z 15 sierpnia. Inicjatywa przy opracowaniu protokołu powinna wychodzić nie tylko ze strony sowieckiej, ale i niemieckiej. Zrozumiałe, że sprawy poruszone w oświadczeniu niemieckim z 15 sierpnia nie mogą wejść do układu, że powinny one wejść do protokołu. Rząd niemiecki powinien to przemyśleć. Należy zakładać, że układ będzie zawierał 4-5 punktów, a nie jeden, jak myśli Schulenburg. (1)

Widać wyraźnie, że strona niemiecka jest zdeterminowana do jak najszybszego zawarcia paktu. Natomiast strona sowiecka przywiązuję szczególną wagę nie tyle do czasu(który pracuje na jej korzyść), co raczej do precyzyjnego zapisu w tajnym protokole:

Tow. Mołotow odpowiada, że treść protokołu powinna być przedmiotem dyskusji. Porozumienie handlowe znajduje się już w stadium końcowym, trzeba przygotować projekt o nieagresji lub potwierdzenie układu z 1926 r. i w procesie rozpatrywania tego [zagadnienia] można będzie omówić bardziej konkretne sprawy dotyczące treści protokołu.

Schulenburg obiecuje poprosić Berlin o projekt układu. Jeśli idzie o protokół, to będzie prosił o [jego] opracowanie na podstawie oświadczenia niemieckiego z 15 sierpnia i wniesienie tam ogólnej formuły o uwzględnieniu przez Niemcy interesów ZSRR na Bałtyku. (1)

(1) Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939 r. w świetle dokumentów. Red. nauk. E. Kozłowski , t. 1, Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994, s. 63-67.

ciąg dalszy tutaj...

Droga do Paktu o nieagresji cz. 1

15 sierpnia 1939 r. ambasador niemiecki w Moskwie Friedrich-Werner von der Schulenburg wręczył ludowemu komisarzowi spraw zagranicznych ZSRR Wiaczesławowi Mołotowowi memorandum niemieckie w sprawie stosunków z ZSRR. We wstępie czytamy:

Przeciwieństwa między światopoglądem narodowosocjalistycznych Niemiec i światopoglądem ZSRR były w minionych latach jedyną przyczyną, że Niemcy i ZSRR stały na przeciwstawnych i wzajemnie zwalczających się pozycjach. Z rozwoju [wydarzeń] w ostatnim okresie - jak widać - wynika, że różne światopoglądy nie wykluczają rzeczowych stosunków między oboma państwami i możliwości odbudowy dobrej wzajemnej współpracy. W ten sposób okres zewnętrznych sprzeczności politycznych mógłby skończyć się raz na zawsze i mogłaby otworzyć się droga ku nowej przyszłości dla obu krajów. (1)

F. Schulenburg fot. Wikipedia

Faktycznie, od 17 kwietnia 1939 r.  relacje niemiecko-sowieckie stawały się coraz bliższe. Tego dnia ambasador sowiecki w Berlinie Aleksy Mierkałow złożył oświadczenie w niemieckim Ministerstwie Spraw Zagranicznych:

Polityka sowiecka była zawsze prostolinijna. Różnice ideologiczne nie miały właściwie wpływu na stosunki rosyjsko-włoskie i nie powinny okazać się przeszkodą również dla Niemiec. Rosja Sowiecka nie wykorzystywała obecnych tarć pomiędzy Niemcami a demokracjami Zachodu, ani też nie pragnie tego uczynić. Nie ma dla Rosji powodu, by nie mogła żyć z Niemcami na normalnej stopie. Poczynając od normalizacji, stosunki mogłyby stawać się coraz to lepsze. (2)

Rzeczywiście, z każdym miesiącem stosunki sowiecko-niemieckie stawały się coraz lepsze. Memorandum wręczone przez Schulenburga, wyprzedzające o tydzień pakt Ribbentrop – Mołotow, to już finalizacja procesu rozpoczętego przez oświadczenie złożone przez Mierkałowa. W dalszej części memorandum z 15 sierpnia 1939 r. czytamy:

  

W rzeczywistości sprzeczności interesów Niemiec i ZSRR nie istnieją. Przestrzenie życiowe Niemiec i ZSRR stykają się, ale w sensie swoich naturalnych potrzeb [państwa te] wzajemnie ze sobą nie konkurują. Z tych względów od samego początku brak wszelkich powodów do agresywnych tendencji ze strony jednego państwa przeciw drugiemu. Niemcy nie mają żadnych agresywnych zamiarów w stosunku do ZSRR. Rząd niemiecki prezentuje punkt widzenia, że miedzy Morzem bałtyckim a Morzem Czarnym nie istnieje żadna sprawa, której nie można byłoby rozstrzygnąć ku pełnemu zadowoleniu obu krajów. Do nich należą kwestie Morza Bałtyckiego, państw nadbałtyckich, Polski, Południowego Wschodu itp. Poza tym współpraca polityczna obu krajów może przynieść tylko korzyści. To samo dotyczy niemieckiej i sowieckiej gospodarki narodowej, które we wszystkich kierunkach wzajemnie się uzupełniają.

Nie ulega żadnej wątpliwości, że polityka niemiecko-sowiecka znajduje się obecnie w historycznym punkcie zwrotnym. Decyzje polityczne, które powinny być powzięte w najbliższym czasie w Berlinie i Moskwie, będą miały decydujące znaczenie dla rozwoju stosunków między narodem niemieckim a narodami ZSRR na następne pokolenia. (1)

W zakończeniu memorandum pojawia się zapowiedź wizyty Ribbentropa:

Zgodnie z przekazaną nam informacją również rząd sowiecki ma chęć wniesienia jasności do stosunków niemiecko-sowieckich. Ze względu na dotychczasowe doświadczenie, które wykazało, że przy wykorzystaniu zwykłej drogi dyplomatycznej wyjaśnianie spraw tego rodzaju może trwać bardzo długo, minister spraw zagranicznych Niemiec von Ribbentrop gotów jest przyjechać do Moskwy, aby wyłożyć panu Stalinowi punkt widzenia Führera. Zdaniem pana von Ribbentropa przemiana może być osiągnięta drogą takiej bezpośredniej wymiany poglądów, nie wykluczającej możliwości założenia fundamentów ostatecznego uporządkowania stosunków niemiecko-sowieckich. (1)

(1) Agresja sowiecka na Polskę 17 września 1939 r. w świetle dokumentów. Red. nauk. E. Kozłowski , t. 1, Geneza i skutki agresji, Warszawa 1994, s. 60-62.

(2) A. Bregman, Najlepszy sojusznik Hitlera, Londyn 1981, s. 15.

ciąg dalszy tutaj…

Kity i mity cz. 2

fot. erawa.pl

Dnia 2 marca 2018 r. Zarząd Powiatu Rawskiego opublikował swoje Stanowisko w sprawie Szpitala Świętego Ducha w Rawie Mazowieckiej w związku z planowaną zmianą sposobu jego prowadzenia. W pierwszym zdaniu czytamy:

Powiat Rawski, wraz z utworzeniem, zobowiązany został do odpowiedzialności za Szpital Świętego Ducha w Rawie Mazowieckiej. W naszym przypadku dotyczyło to zadłużonej, z nadmiernie rozrośniętą strukturą organizacyjną, źle wyposażonej, funkcjonującej w przestarzałych, wymagających ciągłych remontów budynkach, placówki.

Jednym słowem – pełny dramat. Wręcz kukułcze jajo. Z przejętym zadłużeniem i jego wielkością, szczególnie w odniesieniu do dzisiejszego poziomu, rozprawiliśmy się w poprzedniej części Kitów i mitów (tutaj).

Teraz rzućmy okiem na przejętą placówkę, źle wyposażoną, funkcjonującą w przestarzałych. wymagających ciągłych remontów budynkach. Nieustannie przecież jesteśmy zasypywani informacjami, jakie to wielkie sumy przez te lata, zostały dzięki dobrej woli zarządzających wpompowane w szpital.

Wydaje się rzeczą oczywistą, że jeżeli ktoś przejął tak zaniedbany majątek, do tego ustawowo narzucono mu odpowiedzialność za jego prowadzenie i bezpieczeństwo zdrowotne mieszkańców Powiatu Rawskiego, to natychmiast przystępuje do koniecznych inwestycji w sprzęt, czy pilne remonty pomieszczeń.

Jak Państwo myślicie: ile Zarząd Powiatu Rawskiego i SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej, wydatkowali w pierwszych dwóch latach prowadzenia rawskiego szpitala, na opisywane wyżej inwestycje?

600 zł

słownie: sześćset złotych

To jest warte zapamiętania: przez pierwsze dwa lata po przejęciu placówki, z dzisiejszego punktu widzenia Zarządu Powiatu będącej w nadzwyczaj opłakanym stanie, na wsparcie szpitala działacze PSL-u rzucili całe sześć stówek. Ciekawe, ile w tym samym czasie poszło na ich pensje?!

Będzie nowa pożyczka?

fot. erawa.pl

Dnia 25 lipca 2018 r. pełniąca obowiązki Dyrektora SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej Małgorzata Leszczyńska skierowała na ręce Przewodniczącego Rady Społecznej przy SP ZOZ Mariana Krzyczkowskiego następujące pismo:

Uprzejmie proszę o wyrażenie przez Radę Społeczną opinii w sprawie zaciągnięcia przez SPZOZ pożyczki w wysokości do 1 000 000 złotych na pokrycie kosztów związanych z finansowaniem Szpitala Świętego Ducha w okresie od daty rozwiązania umowy dzierżawy w trybie natychmiastowym tj. od dnia 12 lipca 2018 roku do dnia uzyskania pełnego finansowania działalności Szpitala ze środków NFZ.

Dzień wcześniej, czyli 24 lipca 2018 r., na posiedzeniu Zarządu Powiatu Rawskiego, w punkcie 17 obradowano na temat:

Wyrażenie zgody na zlecenie aktualizacji operatów szacunkowych do zabezpieczeń hipotecznych wykonanych na gruntach Powiatu Rawskiego. Zarząd Powiatu wyraził zgodę na zlecenie aktualizacji (8szt.) operatów szacunkowych do zabezpieczeń hipotecznych wykonanych na gruntach Powiatu Rawskiego. Powyższej usługi dokona Pan Tadeusz Kryjan za kwotę 2400,00 zł. brutto.

Rada Społeczna przy SP ZOZ, zgodnie z projektem uchwały nr 5/2018, miała głosować nad opinią w sprawie pożyczki drogą elektroniczną 26 lipca 2018 r. W uzasadnieniu do projektu uchwały m.in. czytamy:

 Powiat Rawski udzielił SPZOZ pożyczki w wysokości 700.000,00 zł. Kwota ta jest jednak niewystarczająca na pokrycie działalności Szpitala przez okres od 12.07.2018 do 31.08.2018 roku. Zachodzi zatem konieczność zaciągnięcia pożyczki na ten cel.

1,7 mln zł to spora suma jak na półtora miesiąca zabezpieczenia finansowania. A weksel na 5 mln zł, sądząc po wypowiedziach medialnych powiatowych włodarzy, prawdopodobnie ciągle nie jest windykowany. Wiadomo, łatwiej zaciągnąć pożyczkę, szczególnie pod zastaw kolejnych nieruchomości powiatowych.

Kity i mity

fot. dzienniklodzki.pl

W publicznej debacie wokół rawskiego szpitala pada wiele słów. Niestety często padają takie, podszywające się pod fakty, które później krążą w obiegu i często są przyjmowane niczym aksjomaty. W tym cyklu, w sposób raczej krótki i konkretny, postaramy się wyprostować przynajmniej kilka z nich. A więc do rzeczy.

Jednym z mitów, którym nadzwyczaj często posługują się władający powiatem działacze PSL-u, jest jakieś wielkie zadłużenie szpitala, przejętego od Skarbu Państwa w 1999 roku. I to między innymi przez ten historyczny garb długów mamy problemy do dnia dzisiejszego. Oczywiście jest to mit.

W pierwszym roku po przejęciu rawski szpital zanotował przychody w wysokości 13,46 mln zł, przy kosztach działalności wynoszących 13,59 mln zł. Wynik finansowy wyniósł więc -0,13 mln zł. Suma zobowiązań krótko- i długoterminowych stanowiła 1,85 mln zł.

Powtórzmy to jeszcze raz, gdyż warto, i zapamiętajmy:  

na koniec 1999 r. wszystkie zobowiązania szpitala wynosiły mniej niż 2 mln zł. 

Jeżeli wtedy był to wielki dług, to co można powiedzieć o dzisiejszym? Każdy może łatwo sobie wyliczyć jaki procent przychodów był finansowany kapitałem obcym w roku 1999 i jak ta sytuacja wygląda dzisiaj.

Gdzie się podziało 4,6 mln zł? - Podsumowanie

O czym musimy pamiętać, gdy odnosimy się do biegu spraw związanych z zabezpieczeniem umowy dzierżawy rawskiego szpitala? Przede wszystkim o tym, jak wyglądała procedura przetargowa i jej dalsze konsekwencje po wyłonieniu dzierżawcy. Przetarg nie jest organizowany w tym celu, żeby po podpisaniu umowy powstawały warunki do swobodnego i elastycznego, ograniczonego jedynie wolą stron, kształtowania wzajemnych relacji. Wtedy przetarg byłby zbyteczny.

Co w naszej sytuacji jest ważne i o czym właściwie nieustannie musimy pamiętać? W pierwszej kolejności narzuca się ogłoszenie o przetargu i jego szczegółowe warunki, poświadczone pisemnym oświadczeniem złożonym przez uczestników przetargu (oferentów) o akceptacji wymienionych warunków. Powyższe właściwie wyznacza przebieg przetargu, jego rozstrzygnięcie, jak i umowę. Szczególnie wtedy, gdy jej wzór był jednym z integralnych elementów szczegółowych warunków przetargu. W pewnym uproszczeniu i raczej zarysie, ograniczonym do najbardziej istotnych punktów przetargu, piszemy o tym w części drugiej. (tutaj)

Koncentrując się na zabezpieczeniu umowy dzierżawy w kontekście szczegółowych warunków przetargu i projektu umowy dzierżawy, kilka rzeczy możemy ustalić bezdyskusyjnie:

1) Zabezpieczenie wykonania umowy dzierżawy winno być ustanowione przez dzierżawcę najpóźniej do dnia podpisania umowy dzierżawy i być skuteczne do końca trwania tejże umowy.

2)  Zabezpieczenie winno być dokonane w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej. (więcej tutaj)

3)  Zabezpieczenie winno obejmować całą umowę, a nie tylko jej poszczególne lub wybrane fragmenty.

4)  Kwota zabezpieczenia winna wynosić 4 600 000 zł.

Jakiekolwiek odstępstwo od powyższych zasad stanowi naruszenie procedury przetargowej. I tak należy traktować ustanowienie zabezpieczenia w czasie późniejszym niż dzień podpisania umowy dzierżawy, ograniczenie trwania zabezpieczenia do czasu krótszego niż czas trwania umowy, inną formę zabezpieczenia niż gwarancja bankowa, ubezpieczeniowa lub równoważna, ograniczenie zabezpieczenia do jedynie wybranych fragmentów umowy, czy wreszcie pomniejszenie kwoty zabezpieczenia.

Już w tym miejscu możemy napisać, że umowa dzierżawy nie powinna zostać zawarta, ponieważ zabezpieczenie w wymaganej formie nie zostało ustanowione do dnia jej podpisania (15 listopada 2013 r.). Datowany na 12 grudnia 2013 r. Aneks nr 1 do umowy dzierżawy przenosi czas ustanowienia zabezpieczenia z dnia podpisania umowy na dzień wydania przedmiotu dzierżawy (1 stycznia 2014 r.). (Więcej tutaj)

Oczywiście jest to sprzeczne z warunkami przetargu. Ponadto wiąże ustanowienie zabezpieczenia jedynie z należytym wykonaniem obowiązku określonym w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy, co również jest sprzeczne z warunkami przetargu. Pamiętamy, że ustanowione zabezpieczenie miało dotyczyć całej umowy a nie jedynie jej poszczególnych części. Nie minął nawet miesiąc od podpisania umowy dzierżawy a już istotne postanowienia zawarte w Szczegółowych warunkach przetargu zostały złamane.

Dopiero 27 grudnia 2013 r. zostaje ustanowiona gwarancja wykonania kontraktu pomiędzy AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. a Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o., która to spółka zobowiązała się udzielić gwarancji zapłaty 4 600 000 zł na rzecz SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej oraz Powiatu Rawskiego (beneficjenci) z tytułu należytego wykonania zobowiązania określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy. Chociaż jest to gwarancja, to jednak nie posiada cech przynależnych gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej. Ponadto nie zabezpiecza całej umowy a jedynie jej cześć zapisaną w § 3 pkt 3, dodatkowo czas jej trwania jest ograniczony do 31 grudnia 2016 r. Wszystko to jest sprzeczne z zapisami w Szczegółowych warunkach przetargu i § 13 umowy dzierżawy określającymi, jak winno wyglądać zabezpieczenie tejże umowy. (Więcej tutaj)

31 grudnia 2013 r. w Lublinie zawarto deklarację wekslową pomiędzy SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej i Powiatem Rawskim (remitenci) a AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. jako wystawcą weksla. Opisywany podpisany weksel in blanco nie na zlecenie zabezpieczał ewentualne roszczenia remitenta, które mogły powstać w przyszłości w związku z niewywiązywaniem się przez wystawcę weksla z zobowiązania określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy. Wystawca weksla oświadczył, że wyraża bezwarunkową zgodę, aby weksel został wypełniony na kwotę do 3 000 000 zł. (Więcej tutaj)

Widzimy, że należyte wykonanie zobowiązań opisanych w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy zyskało kolejne zabezpieczenie. Zastanawiać może jedynie to, że takie zabezpieczenie w formie wekslowej nie było nigdy wymagane. Wręcz sprawia wrażenie dobrowolnego. Być może miało uzupełniać lukę wynikającą z ograniczenia czasu trwania gwarancji wystawionej 27 grudnia 2013 r., jednak z przyczyn oczywistych zabezpieczenie wekslowe nie posiada cech zabezpieczenia w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej.

31 maja 2016 r. pomiędzy SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej (wydzierżawiający), Powiatem Rawskim, a AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. (dzierżawca), zawarto porozumienie w przedmiocie zmiany zabezpieczenia należytego wykonania umowy dzierżawy, o którym mowa w § 13 ust. 1 pkt. 1 umowy. Na mocy porozumienia wydzierżawiający i Powiat Rawski wyrazili zgodę na zwolnienie z dniem 31 maja 2016 r. zabezpieczenia tj. gwarancji udzielonej 27 grudnia 2013 r. przez Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o., zrzekając się równocześnie tego zabezpieczenia. (więcej tutaj)

Po powyższym zrzeczeniu jako kolejne zabezpieczenie wykonania umowy został wprowadzony weksel, wystawiony 31 maja 2016 r.  przez Centrum Dializa Sp. z o.o., na kwotę 5 000 000 zł. Do weksla została sporządzona deklaracja wekslowa pomiędzy Centrum Dializa Sp. z o.o. (wystawca) a SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej oraz Powiatem Rawskim jako remitentami. W deklaracji zaznaczono, iż weksel wystawiony jest nie na zlecenie i bez protestu, jako zabezpieczenie należytego wykonania przez AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. obowiązku określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy wraz z zawartymi do niej aneksami. Do wypełnienia weksla uprawnieni zostali łącznie wydzierżawiający oraz Powiat Rawski. (więcej tutaj)

Oczywiście ostatnie i zarazem obecnie obowiązujące zabezpieczenie wykonania umowy jest całkowicie sprzeczne ze Szczegółowymi warunkami przetargu i § 13 umowy dzierżawy. Po pierwsze, to nie jest gwarancja w jakiejkolwiek postaci. Po drugie, wystawiony weksel nie zabezpiecza całej umowy a jedynie jej zapis z § 3 pkt 3. 

W podsumowaniu możemy napisać: przez cały czas trwania umowy dzierżawy nigdy jej zabezpieczenie nie spełniało wymagań zapisanych w Szczegółowych warunkach przetargu oraz w § 13 tejże umowy. I taki stan nie mącił spokoju ducha osób zarządzających SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej, opiniujących jej decyzje w licznej i reprezentatywnej Radzie Społecznej oraz władz Powiatu Rawskiego. Dlatego teraz, nawiązując do opisu z poprzedniej części (tutaj), pozostaje nam cierpliwie czekać, aby nie tylko słowa dyrektora Latka, ale i weksle zabezpieczające skromną część umowy dzierżawy, miały pokrycie. Gdyby od początku umowy była wystawiona gwarancja bankowa, ubezpieczeniowa lub równoważna, kwota z tytułu zabezpieczenia umowy byłaby już na koncie. 

Gdzie się podziało 4,6 mln zł? cz. 8

Po zwolnieniu z zabezpieczenia należytego wykonania umowy dzierżawy ustanowionej 27 grudnia 2013 r., w formie gwarancji wykonania kontraktu, przez Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. (o czym w części poprzedniej), jako zabezpieczenie pozostały weksle in blanco wystawione 31 grudnia 2013 r. przez AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. i nowe zabezpieczenie wekslowe, wystawione 31 maja 2016 r.  przez Centrum Dializa Sp. z o.o., na kwotę 5 000 000 zł. Żadne z powyższych zabezpieczeń nie spełniało warunków określonych w Szczegółowych warunkach przetargu i zapisie § 13 umowy dzierżawy nr 210/2013 z 15 listopada 2013 r.

Do weksla wystawionego przez Centrum Dializa Sp. z o.o., 31 maja 2016 r. została sporządzona deklaracja wekslowa pomiędzy Centrum Dializa Sp. z o.o. (wystawca) a SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej oraz Powiatem Rawskim jako remitentami. W deklaracji zaznaczono, iż weksel wystawiony jest nie na zlecenie i bez protestu, jako zabezpieczenie należytego wykonania przez AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. obowiązku określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy wraz z zawartymi do niej aneksami. Do wypełnienia weksla uprawnieni zostali łącznie wydzierżawiający oraz Powiat Rawski. Wykupienie weksla przez wystawcę lub wykonanie przez AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. obowiązku, o którym mowa w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy skutkowało obowiązkiem zwrotu weksla wystawcy nie później niż w terminie 7 dni od dnia wezwania do jego zwrotu.

19 lipca 2016 r. pomiędzy SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej, Powiatem Rawskim jako remitentami, a AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. jako wystawcą weksla, został podpisany aneks do deklaracji wekslowej z dnia 31 grudnia 2013 r. Aneksem zmieniono termin ważności zabezpieczenia należytego wykonania umowy dzierżawy na 31 grudnia 2017 r. Ponadto dodano zapis, iż weksel nie może być wypełniony przed upływem terminu ustalonego przez strony na realizację zobowiązań określonych w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy.

Jak wiemy, 12 lipca 2018 r. została wypowiedziana umowa dzierżawy. Dzisiaj wchodzimy w drugi miesiąc licząc od daty jej wypowiedzenia i można się pokusić o krótkie podsumowanie, w kontekście windykacji zabezpieczenia wykonania umowy dzierżawy. Skorzystajmy z wypowiedzi dyrektora Latka, zamieszczonej w ostatnim numerze lokalnego „Głosu”:

- Są czynione kroki prawne w celu odzyskania tych pieniędzy z tytułu weksla. Jednak ze względu na dobro postępowania proszę o zwolnienie mnie z informowania o szczegółach. Zajmuje się tym kancelaria prawna.

Cóż, gdyby zabezpieczenie wykonania umowy było, tak jak stanowiła treść Szczegółowych warunków przetargu, w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej, żadne dodatkowe kancelarie nie byłyby potrzebne. Windykacja byłaby prosta, łatwa i przyjemna a gotówka leżałaby już na koncie SP ZOZ. Ale jak wiemy, takiego zabezpieczenia nigdy nie było.

Nawet gwarancja wykonania kontraktu wystawiona przez Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. pozwalałaby sądzić, że windykacja byłaby czasem przeszłym dokonanym. Przypomnijmy jeszcze raz podstawowe zapisy z tej umowy gwarancyjnej:

Gwarancja, zgodnie z treścią umowy pomiędzy wymienionymi spółkami, była nieodwołalna, bezwarunkowa i płatna na pierwsze żądanie beneficjenta.Kwota gwarancji wynosiła 4,6 mln zł, a czas gwarancji określono na okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2016 r. Zapłata przez gwaranta miała nastąpić w terminie 30 dni od dnia doręczenia przez beneficjenta pisemnego żądania wypłaty wraz z pisemnym oświadczeniem, że zobowiązany nie wykonał lub wykonał nienależycie zobowiązanie określone w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy. (Więcej)

Dyrekcja SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej i Powiat Rawski, zamiast starać się o wydłużenie terminu tej gwarancji, ewentualnie zastąpienie inną, wspaniałomyślnie z niej zrezygnowali. Gdyby w terminie wypowiedzenia umowy dzierżawy, wystawca gwarancji otrzymał pisemne żądanie wypłaty z koniecznym wyżej opisanym oświadczeniem, dzisiaj 30 dni byłoby już historią i nawet tak odbiegająca od Szczegółowych warunków przetargu gwarancja miałaby szansę wypełnić swoją funkcję zabezpieczenia. 

Tymczasem, pozostaje nam teraz cierpliwie czekać, aby nie tylko słowa dyrektora Latka, ale i weksle zabezpieczające umowę dzierżawy, miały pokrycie.

Gdzie się podziało 4,6 mln zł? cz. 7

Dnia 28 kwietnia 2016 r. zmienił się właściciel dzierżawcy rawskiego szpitala. Dotychczasowi udziałowcy zbyli całość posiadanych udziałów w AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. na rzecz Centrum Dializa Sp. z o.o. Zanim doszło do ostatecznej transakcji warto odnotować niektóre poprzedzające działania.

22 stycznia 2016 r. AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. wystąpiła do SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej z wnioskiem o zawarcie porozumienia w sprawie przeterminowanego zadłużenia wynikającego z tytułu czynszu dzierżawnego. 29 lutego 2016 r. Zarząd Powiatu Rawskiego uchwałą nr 161/2016 wyraził akceptację dla rozłożenia na 24 raty przeterminowanych należności i w konsekwencji 3 marca 2016 r. Dyrektor SP ZOZ zawarł ostateczną umowę. Całość przeterminowanych należności opiewała na kwotę 672 131, 61 zł.

Z kolei 8 marca 2016 r. został zawarty Aneks nr 3 do umowy dzierżawy 210/2013. W § 3 pkt 3 wydłużono czas realizacji przewidzianych inwestycji do 31 grudnia 2017 r. Ponadto dzierżawca zobowiązał się przedstawić zaktualizowany harmonogram rzeczowo-finansowy do 30 czerwca 2016 r.

Cel powyższych działań staje się w pełni zrozumiały w kontekście porozumienia z 12 kwietnia 2016 r., zawartego przez SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej i Powiat Rawski, AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. oraz Centrum Dializa Sp. z o.o. jako nowy potencjalny inwestor dzierżawcy szpitala. Inwestor oświadczył, że jest zainteresowany nabyciem wszystkich udziałów AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. i dalszym prowadzeniem przez spółkę działalności leczniczej w ramach Szpitala Powiatowego w Rawie Mazowieckiej. SP ZOZ i Powiat Rawski oświadczyły, iż akceptują tą sytuację i nie zachodzą aktualnie przesłanki do rozwiązania umowy dzierżawy nr 210/2013. AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. oświadczyła, że realizuje umowę dzierżawy i rozliczenia, a obecnie nie występują przesłanki, które uprawniałyby wydzierżawiającego lub Powiat Rawski do zerwania umowy. Wydzierżawiający i Powiat Rawski oświadczyli, iż w terminie do 30 kwietnia 2016 r. nie rozwiążą umowy dzierżawy i rozliczenia, a zważywszy, że nie występowały przesłanki, które uprawniałyby do rozwiązania umowy, nie dokonają rozwiązania umowy po 30 kwietnia 2016 r. z powodu okoliczności mających miejsce przed tą datą.

Widzimy więc wyraźnie, że bez działań prowadzących do uregulowania przeterminowanego zadłużenia z tytułu czynszu dzierżawnego i rozłożenia go na raty, powyższe oświadczenia nie mogłyby wystąpić. Analogicznie można traktować zawarcie Aneksu nr 3 do umowy dzierżawy 210/2013. Jest bardzo wątpliwe, aby nowy inwestor zdecydował się na odkupienie udziałów AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. w sytuacji, gdy do zakończenia podstawowych inwestycji pozostało kilka miesięcy a spółka nie dysponowała nawet pozwoleniami na budowę.

Jak wspomnieliśmy na początku, 28 kwietnia 2016 r. transakcja skutkująca zmianą właściciela dzierżawcy rawskiego szpitala stała się faktem. Przejdźmy jednak do tego, co jest głównym przedmiotem naszego zainteresowania, czyli zabezpieczenia umowy dzierżawy w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej.

31 maja 2016 r. pomiędzy SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej (wydzierżawiający), Powiatem Rawskim, a AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. (dzierżawca), zawarto porozumienie w przedmiocie zmiany zabezpieczenia należytego wykonania umowy dzierżawy nr 210/2013, o którym mowa w § 13 ust. 1 pkt. 1 umowy. Na mocy porozumienia wydzierżawiający i Powiat Rawski wyrazili zgodę na zwolnienie z dniem 31 maja 2016 r. zabezpieczenia tj. gwarancji udzielonej 27 grudnia 2013 r. przez Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o., zrzekając się równocześnie tego zabezpieczenia. Dzień zawarcia powyższego porozumienia to ostatni dzień, kiedy wydzierżawiający mogli uważać, że dysponują zabezpieczeniem nieodwołalnym, bezwarunkowym i płatnym na pierwsze żądanie beneficjenta. Z własnej i nieprzymuszonej woli, czyli dobrowolnie, z niego zrezygnowali.

Gdzie się podziało 4,6 mln zł? cz. 6

W ostatniej części opisaliśmy sposób w jaki zostało zrealizowane zobowiązanie wynikające z § 13 umowy dzierżawy nr 210/2013 z 15 listopada 2013 r., czyli ustanowienie gwarancji zapewniającej zabezpieczenie należytego wykonania umowy.

Cztery dni po zawarciu umowy gwarancji pomiędzy AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. a Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. doszło do dodatkowego zabezpieczenia zobowiązania opisanego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy 210/2013. Przypomnijmy, że chodziło tutaj o inwestycje w zakresie budowy i rozbudowy, dostosowanie istniejących budynków do wymogów Ministra Zdrowia wskazanych w rozporządzeniu.

31 grudnia 2013 r. w Lublinie zawarto deklarację wekslową pomiędzy SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej i Powiatem Rawskim (remitenci) a AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. jako wystawcą weksla. Opisywany podpisany weksel in blanco nie na zlecenie zabezpieczał ewentualne roszczenia remitenta, które mogły powstać w przyszłości w związku z niewywiązywaniem się przez wystawcę weksla z zobowiązania określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy. Wystawca weksla oświadczył, że wyraża bezwarunkową zgodę, aby weksel został wypełniony na kwotę do 3 000 000 zł.

Dodatkowo AMG Centrum Medyczne złożyło deklarację poręczyciela weksla własnego in blanco nie na zlecenie. W dokumencie tym, pełniący funkcję prezesa spółki Tomasz Kopiec oświadczył, iż udzielił poręczenia wekslowego za zobowiązania AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. z siedzibą w Lublinie, czego dowodem było złożenie na wekslu in blanco nie na zlecenie podpisu jako poręczyciel. Wskazano, że weksel stanowi zabezpieczenie wierzytelności SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej i Powiatu Rawskiego wynikających z zobowiązania określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy. Poręczyciel ograniczył swoje zobowiązanie do kwoty 1 000 000 zł. Nie wiadomo kiedy weksel został sporządzony i kiedy został przekazany do dyspozycji SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej i Powiatu Rawskiego.

Opisywane wyżej zabezpieczenia w żaden sposób nie wynikają z obowiązków dzierżawcy ujętych w § 13 umowy dzierżawy. Próżno także szukać umownych podstaw do tych zabezpieczeń w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy. Sprawiają wrażenie wręcz dobrowolnych ze strony dzierżawcy.

W pewien sposób powielają zabezpieczenie, jakim była opisana w poprzedniej części gwarancja zawarta pomiędzy AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. a Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. Zabezpieczenia wekslowe nie mogą jednak pełnić funkcji gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej, ani jakiejkolwiek innej gwarancji. Nie mogą więc wypełniać zobowiązań dzierżawcy wynikających z zapisów zawartych w Szczegółowych warunkach przetargu i w § 13 umowy dzierżawy 210/2013.

Gdzie się podziało 4,6 mln zł? cz. 5

Jak wiemy z ostatniej części, termin ustanowienia zabezpieczenia należytego wykonania umowy dzierżawy 210/2013, w wyniku podpisania Aneksu nr 1/2013 z 12 grudnia 2013 r., został przeniesiony najpóźniej na dzień poprzedzający dzień wydania przedmiotu dzierżawy. Przypomnijmy, że było to działanie naruszające Szczegółowe warunki przetargu i dołączony do nich projekt umowy dzierżawy, według których takie zabezpieczenie, w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej, winno być ustanowione najpóźniej do dnia podpisania umowy dzierżawy.

27 grudnia 2013 r. AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. zawarła umowę gwarancji wykonania kontraktu z Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o., która to spółka zobowiązała się udzielić gwarancji zapłaty na rzecz SP ZOZ w Rawie Mazowieckiej oraz Powiatu Rawskiego (beneficjenci) z tytułu należytego wykonania zobowiązania określonego w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy.

Gwarancja, zgodnie z treścią umowy pomiędzy wymienionymi spółkami, była nieodwołalna, bezwarunkowa i płatna na pierwsze żądanie beneficjenta.

Kwota gwarancji wynosiła 4,6 mln zł, a czas gwarancji określono na okres od 1 stycznia 2014 r. do 31 grudnia 2016 r. Zapłata przez gwaranta miała nastąpić w terminie 30 dni od dnia doręczenia przez beneficjenta pisemnego żądania wypłaty wraz z pisemnym oświadczeniem, że zobowiązany nie wykonał lub wykonał nienależycie zobowiązanie określone w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy.   

Niewątpliwie umowa pomiędzy AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. a Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. nosi cechy gwarancji. Z pewnością nie jest to jednak gwarancja bankowa, ubezpieczeniowa ani im równoważna. (Więcej tutaj)

Łódzki gwarant nie prowadził swojej działalności na rynku regulowanym i nadzorowanym przez państwo, co mogło ograniczać rękojmię realizacji wystawionej gwarancji. Dodać należy, że w czasie wystawienia gwarancji na kwotę 4,6 mln zł,  Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. dysponowała kapitałem zakładowym wynoszącym 0,51 mln zł. Pomijając już aspekt licznych powiązań personalno-kapitałowych występujących pomiędzy osobami i podmiotami będącymi właścicielami, lub pełniącymi różnorodne funkcje w organach władz obydwu spółek. Można sądzić, iż nie było przypadkiem, że w czasie podpisywania umowy gwarancji, jeden z wiodących właścicieli AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o, a także Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. miały swoje siedziby pod tym samym adresem w Łodzi.    

Ponadto spotykamy dwa istotne ograniczenia. Mianowicie, zobowiązanie gwarancyjne łódzkiej spółki jest ograniczone czasowo do 31 grudnia 2016 r. Po drugie, wystawiona gwarancja obejmuje jedynie zobowiązania wynikające z § 3 pkt 3 umowy dzierżawy.

Obydwa ograniczenia są rażąco rozbieżne ze Szczegółowymi warunkami przetargu a także z § 13 umowy dzierżawy 210/2013, podpisanej ledwo 42 dni wcześniej. Przypomnijmy, że wedle powyższych warunków i zapisów, opisywane zabezpieczenie miało dotyczyć całej umowy (nie ograniczało się jedynie do § 3 pkt 3 umowy dzierżawy), ani też nie było ograniczone czasowo.

Opisywana gwarancja jest rozbieżna nawet względem zapisów z Aneksu nr 1/2013 do umowy dzierżawy 210/2013, podpisanego dwa tygodnie wcześniej, bowiem z pewnością nie jest gwarancją bankową, ubezpieczeniową lub równoważną. Ponadto w żaden sposób, nie koresponduje z zapisem z Aneksu:

w przypadku gdy termin zakończenia inwestycji ulegnie przedłużeniu, Dzierżawca zobowiązany jest do przedłożenia zabezpieczenia należytego wykonania umowy w wysokości i w formie określonej w pkt. 1 do czasu jej zakończenia.

W przypadku kłopotów z zakończeniem inwestycji opisywanych w § 3 pkt 3 umowy dzierżawy w przewidywanym terminie łatwo wyobrazić sobie sytuację, w której ochrona interesów beneficjenta jest obarczona większym ryzykiem i poprzez ograniczenie czasu trwania gwarancji do 31 grudnia 2016 r. nie jest należycie zabezpieczona.

Trudno oprzeć się wrażeniu, że tak jak umowa rozliczenia 211/2013 przeciera szlak dla Aneksu 1/2013, tak wspomniany aneks przeciera szlak dla umowy gwarancji zawartej pomiędzy AMG Centrum Medyczne Sp. z o.o. a Temple Libra Grupa Finansowa Sp. z o.o. Właśnie od momentu podpisania umowy rozliczenia 211/2013 widać coraz większą presję na związanie zabezpieczenia wykonania umowy w formie gwarancji bankowej, ubezpieczeniowej lub równoważnej z zapisem § 3 pkt 3 umowy dzierżawy 210/2013. A przecież zabezpieczenie wykonania umowy miało chronić całą umowę, nie tylko jej część. I nie na trzy lata, a na cały czas umowy.